Според податоците на Државниот завод за статистика, индексот на индустриското производство за периодот јануари – ноември 2018 година споредено со истиот период од 2017 година евидентира пораст од 5,2%. Според движењата по сектори, евидентиран е раст на преработувачката индустрија од 6,5%. Снабдувањето со електрична енергија, гас, пареа и климатизација има раст од 0,7%, а рударството пад од 2%. Од особено значење е фактот дека во вкупното индустриско производство на РМ, што  бележи раст од 6,5%, преработувачката индустрија учествува со 81,3 %.

За периодот од 11 месеци во 2018 година наспроти истиот лани, од вкупно 23 дејности, во 15 е остварен раст, а опаѓање кај 8 дејности, информира Даниела Михајловска Василевска од Стопанската комора на Македонија. 

Пораст во секторот на преработувачката индустрија во периодот јануари – ноември 2018 година, споредено со истиот период лани, е забележан во повеќе дејности со значајно структурно учество во вкупната преработувачка индустрија, како што се производството на машини и уреди, прехранбени производи, моторни возила, приколки и полуприколки, производство на електрична опрема, метали.

Согласно статистичките податоци, може да се сублимира дека Република Македонија како мала и суровински зависна економија, во отсуство на современа технолошка структура во нашата индустрија, со директна и индиректна зависност од реализацијата на јавните набавки и капиталните инвестиции, а во услови на позитивни движења на меѓународниот пазар, каде продажните цени всушност и се повисоки во однос на лани, даде доста поволни резултати во однос на физичкиот обем на производството, извозот и намалувањето на невработеноста.

Анализирајќи ги деловните тенденции, индикаторите се поволни, како од аспект на довербата, обезбеденост на производството со нарачки, очекувањата за обемот на производство, како и за економската состојба на деловните субјекти. Сепак, при преглед на период од неколку години наназад, просекот на искористувањето на деловните субјекти во преработувачката индустрија не надминал 70%.

Најголемо влијание врз ограничувањето на обемот на производството имаат недостигот на квалификувана работна сила со 28,6 %, недоволната домашна побарувачка со 16,2 %, недоволната странска побарувачка со 15,7%.

-Со цел да се одговори на барањата на бизнис заедницата, Стопанската комора на Македонија пристапи кон идентификување на  тековните потреби на компаниите во рамките на секторите од аспект на бројот на работници и соодветни квалификации, во насока на адресирање на моменталниот работен потенцијал со кој располага земјата по одделни региони со цел да се поврзе тековната побарувачка со понудата на пазарот на трудот. За дефинирање на потребните занимања, профили, квалификации и знаења се пристапува преку детално проучување на производната и извозната структура, како и идентификување на развојните потенцијали на одредените потсектори и производи, - посочи м-р Борис Тримчев од Стопанската комора на Македонија. 

Во таа насока, Комората континуирано ги подготвува споменатите анализи на пазарот, првично од страна на побарувачката на квалификации и вештини искажани преку потребите на компаниите. Особен акцент се става на потенцијалната работна сила која доправа ќе се вклучи на пазарот на трудот. Имено, интересот на средношколците е се` помал за техничките и стручните средни училишта, а најголем дел од завршените средношколци денес го продолжуваат своето образование без да имаат интерес да се вклучат во работните процеси. Ова повлекува неколку проблеми. Прво, се намалува работниот потенцијал во економијата поради интересот на средношколците да се запишат на факултет. Второ, завршените средношколци излегуваат без потребните знаења затоа што поголем дел од нив завршуваат општа гимназија. Трето, тие средношколци што завршуваат во техничките стручни училишта немаат доволно практично знаење и вештини затоа што најчесто учат по наставни програми кои не се усогласени со потребите на пазарот на труд и со барањата на самите компании.

-Потребата од воведување дуално образование на кое ќе биде базирано средното стручно образование е повеќе од неопходна, - констатира Тримчев. Неопходни се промени во Законот за средно образование со цел да се создаде простор за имплементирање на концептот на дуално образование што треба да овозможи зголемување на практичната вредност на знаење што учениците во средните стручни училишта ќе го стекнуваат во насока на исполнување на сегашните и идните потреби на компаниите.

Стопанската комора на Македонија во секторските анализи ги констатира следните предизвици значајни од аспект на проблемот со недостиг на квалификувана работна сила:

1. Континуирано опаѓа бројот на запишани ученици во средните стручни училишта, а во земјоделско-ветеринарната струка бројот на учениците во последните десет години опаднал за повеќе од 65%, а скоро и да нема запишани ученици во квалификации со двегодишно и тригодишно траење на образованието.
2. Учениците не се доволно вклучени во практична обука кај работодавачите, а од друга страна работодавачите не се доволно мотивирани да примаат ученици на практична обука. Меѓу друго, тоа се должи и на недоволната операционализација на одредбите од Законот за стручно образование и обука. Иако Законот предвидува право на работодавачот кој прима ученици на практична обука да се стекне со финансиски, царински и даночни олеснувања, во пракса не се операционализирани тие одредби од Законот.
3. Уписната политика не соодветствува со реалните потреби на пазарот на трудот на локално ниво. Се забележува несовпаѓање меѓу понудата и побарувачката на пазарот на работна сила. Училиштата повеќе се ориентирани околу заштита на наставниците да не останат без часови, а не на реалните потреби од кадри за потребите на локално ниво.
4. Недоволна опременост на училиштата за изведување на стручно теоретските предмети, а особено за изведување на практичната обука. Особено е евидентно отстапувањето од нормативите за опрема и просторни услови за реализирање на наставните планови и програми за образовните профили.
5. Системот на постсредно образование е доста застарен и нефлексибилен и се изведува според образовни програми развиени при крајот на минатиот век. Процесот на иновирање на програмите за постсредното образование е побавен од промените во технологијата, а со тоа и од промените на пазарот на трудот. Иако уште во 2010 година е донесена Концепцијата за постсредното образование, до денеска не се започнати вистински реформи во тој вид образование што значително го отежнува преминот на учениците од техничкото во постсредното образование.
6. Квалитетот на стручното образование и обука не е на задоволително ниво ниту од аспект на вработливоста и расположливите стручни компетенции на завршените ученици, ниту од расположливите компетенции на младите за продолжување на образованието. Наставата и учењето во стручното образование и обука покажуваат слабости, како во поглед на употребата на современи модели и стратегии за учење, така и во поглед на начините на вреднување на постигнувањата на учениците.

За таа цел се препорачува:

1. Да се изградат силни механизми кои ќе ја засилат и ќе ја подобрат финансиската поддршка на учениците во текот на нивното школување.
2. Потребно е да  се воведат стимулативни мерки за бизнис секторот заради негова поголема вклученост и соработка со стручните училишта, како и стимулативни мерки за наставниците кои се ангажирани во училишните економии, но и можност за наградување на учениците кои учествуваат во создавање приходи преку училишните економии.
3. Неопходно е подобрување на состојбата во стручните училишта со лаборатории, работилници, нагледни објекти, опрема и потрошен материјал. Ваквата интервенција ќе овозможи подигање на квалитетот на учењето и зајакнување на училишната пракса.
4. Следење на потребите од нови квалификации и креирање нови посебни програми за образование на возрасните и верификација на институции и установи за реализирање на посебните програми за образование на возрасните. Во контекстот на доживотното учење да се воспостави систем за валидација на неформалното и информалното учење и сертифицирање на лица кои стекнале знаења, вештини и компетенции во текот на животот.

Даниела Михајловска Василевска